DZIEJE GMINY MAKÓW W ZARYSIE

W dalekiej przeszłości obszar dzisiejszej Gminy Maków to głównie tereny zabagnione, porośnięte lasami, trudne do przebycia. Podmokłe  gleby nie zachęcały ludzi do stałego osadnictwa i zajmowania się rolnictwem, toteż początkowo penetrowane były przez grupy ludności przybywającej na krótki okres czasu, głównie w celach myśliwskich.
Stałe osadnictwo pojawiło się tutaj z opóźnieniem kilku wieków w stosunku do okolic Płocka, czy Łęczycy. Okolice Łowicza i Skierniewic należały do uposażenia arcybiskupstwa gnieźnieńskiego przynajmniej od 1136 r., jednak początkowo były to głównie tereny łowieckie. Szybki rozwój osadnictwa rozpoczął się w pierwszej połowie XIV wieku w czasach rządów arcybiskupów Janisława i Jarosława ze Skotnik. Pierwsze świadectwo dot. osadnictwa na terenie dzisiejszej gminy Maków pochodzi dopiero z 1339 roku i dotyczy samej wsi Maków. W przywileju wystawionym przez arcybiskupa Janisława 18 lutego w Łowiczu wspomniano o drodze biegnącej od wsi Maków. Natomiast  najstarszym ocalałym dokumentem historycznym wymieniającym bezpośrednio z nazwy wieś Maków jest przywilej arcybiskupa Janisława pochodzący z roku 1340. W roku 1340 arcybiskup Janisław założył wieś Święte Nowaki, w 1353 r. założono na terenie leśnym wieś Krężce.
W dokumencie księcia mazowieckiego Ziemowita III wystawionym w Skierniewicach 19 maja 1359 r. wyliczono wsie kasztelanii łowickiej należące do arcybiskupstwa gnieźnieńskiego, a wśród nich: Maków, Dąbrowice, Słomków, Krężce, Jacochów, Pszczonów, Święte Laski i Święte Nowaki. Ostatnią miejscowością założoną w XIV wieku na tutejszym terenie była Wola Krzyszkowa (dziś Wola Makowska) lokowana w 1365 r.
W przeciągu kilku wieków sieć osadnictwa na terenie gminy Maków nie uległa zmianie, aż do założenia wsi Sielce w początkach XIX wieku.
Wsie należące do arcybiskupstwa były dobrze zagospodarowane, dość duże i od połowy XIV wieku urządzono je na prawie niemieckim. W szczytowym
okresie rozwoju we wszystkich wsiach dzisiejszej gminy Maków w 1579 r. było w uprawie 126 łanów ziemi.
Poza rolnictwem, które było podstawą gospodarki, funkcjonowało kilka niewielkich młynów wodnych, prawie we wszystkich wsiach były karczmy zapewniające ludności obsługę handlową. Rzemiosło w większości wsi nie rozwijało się, gdyż w obrębie jednej mili od Skierniewic był zakaz jego funkcjonowania.
Teren dzisiejszej gminy Maków należał do parafii Maków, a Pszczonów
i Jacochów należały do parafii w Pszczonowie. Istnienie parafii makowskiej jest poświadczone przynajmniej od 1446 r., jednak obydwa kościoły funkcjonowały  dużo wcześniej. Kościół św. Doroty w Pszczonowie wybudowany był w II połowie XV wieku, a budowę kościoła murowanego  w Makowie ukończono w 1774 roku. Kościół ten pobudowany został w miejscu kościoła drewnianego spalonego przez Szwedów.
Kryzys gospodarczy zaczął objawiać się już w latach dwudziestych XVII wieku, jednak dobra kościelne dotknął on znacznie później, dopiero po wojnie polsko-szwedzkiej w latach 1655-1658. Spustoszenia dokonane przez wojska szwedzkie i towarzyszące wojnie epidemie spowodowały upadek wsi. We wszystkich wsiach w okolicy Makowa spadła liczba ludności z czym wiązało się zmniejszenie obszaru uprawianej ziemi. Straty te pogłębiły następnie: wojna północna w latach 1700-1717 i wielkie epidemie, które zdziesiątkowały ludność w latach 1708-1711.
W 1739 r. kiedy najgorsze czasy już minęły, w większości wsi gminy Maków obszar uprawianych gruntów nie przekraczał połowy areału z 1579 r. Powolna poprawa sytuacji rozpoczęła się dopiero w latach czterdziestych XVIII wieku. W 1789 r. we wszystkich wsiach dzisiejszej gminy Maków było łącznie 207 „dymów”, w tym 187 osiadłych przez chłopów (20 „dymów” stanowiły karczmy, młyny, wójtostwa itp.). Największą wsią był Pszczonów liczący
45 „dymów”, potem Maków z 39 „dymami”. O poziomie rozwoju gospodarki najlepiej świadczy fakt, że do 1795 r. liczba zwierząt gospodarskich we wszystkich wsiach nie osiągnęła poziomu z 1685 r.
Po II rozbiorze Polski w 1793 r. Maków i okoliczne wsie zostały włączone do Prus. Zasadnicza zmiana położenia wsi nastąpiła jednak 26 lipca 1796 r., kiedy król pruski przejął na swoją własność wszystkie dobra kościelne. Odtąd Maków i okoliczne wsie z własności kościelnej przeszły do własności królewskiej. Stracili także posiadaną ziemię proboszczowie w Makowie
i Pszczonowie.
W okresie Księstwa Warszawskiego od 1809 r. wprowadzono podział na gminy. Maków i okolice weszły w skład gminy Skierniewka, która nie zmieniła swych granic do 1954 r. z wyjątkiem włączenia kilku okolicznych wsi do Skierniewic.
Po 1815 r. dawne dobra łowickie stały się własnością carów Rosji.
W początkach XIX wieku powstała wieś Sielce. Jak doszło do jej założenia nie wiadomo, pierwsza udokumentowana wzmianka o jej istnieniu pochodzi dopiero z 1829 r.
Pierwsze dokładniejsze dane o liczbie ludności pochodzą z 1827 r. Wsie dzisiejszej gminy Maków liczyły łącznie 284 domy i 2252 mieszkańców. Oczywiście największe były wsie kościelne: Maków liczył 62 domy i 468 mieszkańców, Pszczonów 59 domów i 461 mieszkańców.
Ważnym wydarzeniem dla Makowa i okolicznych wsi było uwłaszczenie chłopów, które przeprowadzono w latach 1829-1838 (o ponad 20 lat wcześniej niż w dobrach szlacheckich). Dodatkowym czynnikiem przyspieszającym rozwój wsi było oddanie do użytku Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej z Warszawy na Śląsk, co nastąpiło w 1845 r.
Druga połowa XIX wieku przyniosła znaczny wzrost liczby mieszkańców.
O ile w 1874 r. wsie gminy Maków liczyły łącznie 3459 mieszkańców, to do 1905 r. liczba ta wzrosła do 5256. Wynikało to z poprawy stanu ochrony zdrowia i zapobieganiu epidemiom chorób zakaźnych.
Podczas I wojny światowej mimo trzykrotnego przesuwania się frontu, okolice Makowa uniknęły zniszczeń, gdyż nie doszło tutaj do ostrzejszych walk. Odzyskanie niepodległości w listopadzie 1918 r. zastało jednak większość gospodarstw gminy Maków w słabej kondycji ekonomicznej. Przyczyniła się do tego grabież niemieckich władz okupacyjnych, które wywoziły płody rolne, zwierzęta gospodarskie i wszelkie możliwe surowce. Jedynym jaśniejszym punktem okupacji niemieckiej było zezwolenie władz na żywiołowy rozwój szkolnictwa powszechnego. Szkoły powstały wtedy we wszystkich większych wsiach.
W 1919 r. powołano władze samorządowe w gminie Skierniewka,
w których liczny udział mieli przedstawiciele wsi wchodzących dziś w skład gminy Maków. Według spisu narodowego z 30 września 1921 r. wsie dzisiejszej gminy Maków liczyły 5508 mieszkańców.
W okresie międzywojennym podstawą gospodarki gminy było rolnictwo. Rzemiosło ograniczało się do kowalstwa (kuźnie istniały we wszystkich większych wsiach) oraz kilku niewielkich młynów i olejarni obsługujących potrzeby miejscowej ludności. Dość liczna grupa mieszkańców utrzymywała się z pracy na kolei. Nastąpił znaczny rozwój życia społecznego. W większych wsiach powstały kółka rolnicze i koła ochotniczej straży pożarnej.
Okres II wojny światowej nie przyniósł dla wsi gminy Maków znaczniejszych zniszczeń, gdyż zarówno kampania wrześniowa w 1939 r., jak
 i ofensywa zimowa 1945 r. przebiegły bez większych walk w okolicy. Znaczną degradację gospodarczą i społeczną przyniosła natomiast (podobnie jak w czasie I wojny światowej) polityka niemieckich władz okupacyjnych. Wysokie kontyngenty płodów rolnych, wywózka ludzi do pracy w Rzeszy i eksterminacja ludności spowodowały zastój gospodarczy. Wpłynęło to na rozwój ruchu oporu. Spośród licznych organizacji konspiracyjnych największe wpływy w tutejszym społeczeństwie miały: Armia Krajowa i Bataliony Chłopskie. Działalność  w tych organizacjach kilkunastu mieszkańców gminy przypłaciło życiem.
Po zakończeniu działań wojennych w 1945 r. początkowo podział administracyjny pozostał bez zmian i wsie dzisiejszej gminy Maków należały
w większości do gminy Skierniewka powiatu skierniewickiego, a pozostałe do gminy Łyszkowice powiatu łowickiego.
Przełom nastąpił dopiero w roku 1954.

PODSTAWY  TERYTORIALNE  GMINY   MAKÓW

W październiku 1954 r. po raz pierwszy w historii Maków stał się siedzibą jednostki terytorialnej administracji państwowej. Utworzono Gromadzką Radę Narodową w Makowie w składzie 4 sołectw (Maków, Dąbrowice, Krężce
i Wola Makowska), powstała także Gromadzka Rada Narodowa w Słomkowie. W 1955 r. radni Gromadzkiej Rady Narodowej w Pszczonowie wyrazili wolę przyłączenia się do powiatu skierniewickiego, co stało się faktem w 1956 r.
W 1958 r. do GRN Maków włączono wieś Sielce, a w 1961 r. GRN Słomków przyłączono do GRN w Pszczonowie. Tak tworzyły się podstawy terytorialne dzisiejszej gminy Maków.
W czasie reformy administracji państwowej w 1972 r. powstała gmina Maków, do której włączono GRN Maków i Pszczonów. Obszar gminy wynosił wtedy 895,7 km² a w jej skład wchodziło 12 sołectw. Po kilku latach z dniem 9 grudnia 1976 r. gmina Maków została zlikwidowana, jej tereny włączono w większości do rozległej gminy Skierniewice a pozostałe wsie do gminy Łyszkowice. Społeczeństwo Makowa, ale także
i okolicznych miejscowości nie pogodziło się z odgórnymi decyzjami władz.
Dzięki staraniom miejscowych działaczy społecznych z dniem 1 października 1982 roku zostaje reaktywowana GMINA MAKÓW. W tym czasie w skład Gminy Maków weszły sołectwa: Dąbrowice, Krężce, Maków, Maków-Kolonia, Sielce, Słomków, Święte i Wola Makowska. Od dnia 17 grudnia 1983 roku dołączyły również sołectwa: Pszczonów i Jacochów.