Kościół w Makowie p.w. św. Wojciecha, biskupa i męczennika    

Kościół wraz z wsią należał przez długie wieki do kasztelania a później Księstwa Łowickiego do  dóbr należących do Arcybiskupstwa Gnieźnieńskiego. Historycy kościelni jak podaje między innymi "Rocznik Archidiecezji Warszawskiej" z 1958 roku sądzą, że w Makowie był już w XIII wieku kościół. Według wzmianki znajdującej się w Archiwum Parafialnym w Makowie istniały 2 kościoły drewniane. Pierwszy w XIII wieku był zapewne fundacji książęcej, a drugi modrzewiowy wzniesiony w roku 1654, fundacji arcybiskupiej prymasa Andrzeja Leszczyńskiego.

Kościół makowski od zarania swoich dziejów zawsze należał do metropolii gnieźnieńskiej. Na mocy rozporządzenia z października 1512 roku, wydanego przez J Łaskiego wraz z innymi 131 kościołami, został włączony do Archidiakonatu Łowickiego.

Pierwszy kościół w Makowie istniał w XIII wieku. Według wzmianki w kronice parafialnej został spalony. Źródła podają, że w 1604 roku w Makowie był kościół drewniany. W roku 1654 z fundacji arcybiskupa, prymasa Andrzeja Leszczyńskiego pobudowano drugi również drewniany, modrzewiowy. W podziemiach kościoła, prezbiterium pod ołtarzem na przybocznej podporze z cegły zachowała się data 1633 oraz napisy, które są nieczytelne. Data ta może wskazywać, że prezbiteria kościołów drewnianych posiadały murowane kondygnacje. Możemy też domniemywać, że napis ten pochodzi z poprzedniego kościoła. Żadne ikonografie z tego okresu się nie zachowały. Kościół drewniany z 1654 roku ulega rozbiórce w 1770 roku, aby na tym miejscu można było wznieść nową świątynię, istniejącą do dziś. Materiał z rozbiórki kościoła użyto na budowę plebani. Obecny murowany kościół jest fundacji księdza Pawła Kosickiego z Zakrzewia, prałata Łowickiego. Wzniesiono go w roku 1777, a więc w okresie późnego baroku. Kto jest faktycznym budowniczym kościoła nie wiadomo. Zbudowano go wg planu pochodzącego z Rzymu. Wykończenia budynku i ozdobienia wnętrza dokonał ksiądz Maciej Dąbkowski około 1824 roku. Konsekracja kościoła nastąpiła 17 X 1824 roku, dokonał jej ks. biskup Daniel Ostrowski, sufragan łowicki. Wydarzenie to upamiętnia tablica wmurowana w ścianę kościoła, zachowana do dziś z łacińskim napisem (prawa strona nad kaplicą w prezbiterium).


W roku 1869 parafia została przemianowana na probostwo zwykłe. Wieś Maków należała do proboszcza wraz z gruntami, łąkami i zabudowaniami Przez pewien okres czasu w Makowie funkcjonował folwark arcybiskupi. Należał on od 1510 roku do kościoła. Informacje o nim pochodzą z roku 1792. Według inwentaryzacji, przeprowadzonej w tym roku, zabudowania folwarczne to: budynek mieszkalny, stajnie, obora, chlew, kurnik, gąśnik, spichlerz, 2 stodoły, browar i kuźnia. Folwark po kasacji dóbr duchownych, przez rząd pruski w 1796 roku, przeszedł w ręce świeckie i prosperował do końca XIX wieku.

Z nakazu patriotycznego na rzecz Powstania Listopadowego z kościoła przeznaczono następujące naczynia liturgiczne: kielich srebrny, pozłacany, paterę srebrną pozłacaną, drugą paterę srebrną i dwie ampułki srebrne Wartość tych naczyń oceniono na 234zł l0 gr. Powyższe srebra zostały złożone w kancelarii konsystorskiej w Warszawie. Potwierdzeniem tego daru narodowego jest, na dokumencie, pieczęć okrągła Archidiecezji Warszawskiej.

Kościół do czasów współczesnych nie został całkowicie wykończony, gdyż nie wzniesiono dwóch bocznych wież z powodu jak podaje kronika kościelna, zgonu budowniczego. Na brak tych wież wskazuje dotychczasowa bryła kościoła. Istniejąca jedyna wieża, zbudowana w nieco późniejszym czasie, niezbyt harmonizuje z całą budowlą. Jest niska, przysadzista, usytuowana w środkowej części Posiada hełm o barokowej formie. Kościół wzniesiono na olbrzymim wysypisku ziemnym, w kształcie trapezu. Mur oblicowany jest cegłą wypalaną na miejscu. Głównymi częściami kościoła są: przejściowa kruchta, nawa czyli część przeznaczona dla wiernych i prezbiterium, czyli część przeznaczona do odprawiania nabożeństw, zarezerwowana dla duchowieństwa. Nad wejściem głównym znajduje się empora organowa, przeznaczona dla chóru kościełnego-Empora wsparta jest na trzech filarowych arkadach, wzmocnionych pilastrami. Nawę od prezbiterium oddziela ażurowa ścianka wykonana również przez Jana Skrobeckiego Punktem przyciągającym wiernych, w kościele, jest ołtarz główny. Ołtarzowi zapewniono odpowiednią oprawę. Został on wykonany w 1834 roku w stylu klasycyzmu barokowego i zastąpił ołtarz pochodzący z poprzedniego kościoła. Krucyfiks barokowy, umieszczony w wykutej wnęce, pochodzi z XVIII wieku. Jest on złożony, o dużej sile ekspresji odzwierciedlającej stan wielkiego cierpienia Jezusa. Do wyposażenia wnętrza kościoła należą boczne ołtarze. Obraz, powstały już w czasach współczesnych, w lewym ołtarzu przedstawia św. Wojciecha z palmą męczeństwa w dłoni i krzyżem kardynalskim w drugiej. Po bokach ołtarza są barokowe rzeźby pochodzące z drugiej połowy XVIII wieku. Klejnotem kościoła jest ołtarz prawy z obrazem Matki Boskiej Łaskawej oraz niezwykle piękny obraz Przemienienia Pańskiego, ambona klasycystyczna. Cenne są też organy pochodzące z 1844 roku. Ozdobą kościoła są dwa żyrandole z połowy XDC wieku. Kościół posiada niezwykle cenne naczynia liturgiczne. Kielich srebrny pozłacany późnorenesansowy z 1589 roku, cyzelowany w srebrze o przepysznej ornamentacji z 1629 roku, puszka na komunikanty także cyzelowana w srebrze z czaszą pozłacaną, nadzwyczaj kunsztowna również z 1629 roku, kielich i puszka z 1629 roku pochodzą z jednej pracowni złotniczej. Monstrancja wieżyczkowa o przewadze elementów gotyckich z 1621 roku srebrna, pozłacana z elementami, przepiękna budząca zachwyt, finezyjnie wyczarowana przez złotnika Jakuba Kalickiego. Artystyczne, cenne to dzieło sztuki złotniczej (oprócz niej są jeszcze dwa identyczne w Polsce) posiadała dawniej trzy szczerozłote wieżyczki, kształtu walcowatego o Jednakowej wysokości i objętości, środkowa górowała nad pozostałymi ozdobnym krzyżem.Po przeróbce dokonanej w 1954 roku przez ks. A. Lipskiego wieżyczki zostały zniekształcone i zmniejszone.

Podczas okupacji była pilnie poszukiwana przez Niemców i to wkrótce po ich wkroczeniu. Ocalała dzięki oświadczeniu ks. Mieczysława Hiibnera, popartego powagą jego niemieckiego nazwiska, że została zabrana już podczas I wojny światowej. Monstrancja była ukrywana w podziemiach lub na poddaszu kościoła. W nawie kościelnej znajdowały się jeszcze dwa ołtarze boczne bliżej chóru, także z okresu późnego baroku. Jednak zostały one usunięte z kościoła w 1937 roku podczas przeprowadzanego remontu. Po ołtarzach pozostały nisze, w których wiszą obrazy: św Mikołaja i "Przemienienia Pańskiego". Są to obrazy namalowane przez malarza J Lasockiego około 1867 roku. Na uwagę zasługuje znajdująca się w kościele chrzcielnica, powstała na początku XX wieku oraz marmurowa tablica wmurowana nad chrzcielnicą upamiętniająca milenijne obchody Chrztu Polski. Od wschodu i zachodu przylegają do prezbiterium nieduże, niskie kaplice.

Teren wokół kościoła to cmentarz przykościelny. Na jego terenie znajduje się kaplica z pierwszej połowy XX wieku służąca jako kaplica do przechowywania ciał zmarłych przed pogrzebem. Teren cmentarza to olbrzymi starodrzew. Niektóre drzewa są pomnikami przyrody. W 1914 roku wybuchła I wojna światowa. Nad kościołem zawisła groźba spalenia. Teren Makowa był w rękach niemieckich Niemcy postanowili spalić kościół by zniszczyć punkt obserwacyjny, który mógł posłużyć Rosjanom do obserwacji przedpola. Kościół wypełniono słomą i drewnem. Ówczesny proboszcz ks. Augustyn Tatarzyn czynił rozpaczliwe zabiegi by ten obiekt sakralny ocalić. Niemcy byli bezwzględni. Na moment przed podłożeniem ognia proboszcz zagroził Niemcom, że na znak protestu przeciwko bezprawiu wojennemu spłonie razem z kościołem. Leżąc krzyżem na stopniach ołtarza nie pozwolił się usunąć z kościoła. Niemieccy oficerowie wzruszeni nieugiętą postawą starego proboszcza odstąpili od swego zamiaru. Spalili jednak wieżę uprzednio zezwalając księdzu na zabezpieczenie kościoła przed ogniem, przez zamurowanie otworów prowadzących na chór i poddasze. Spalona wieża została odbudowana w 1920 roku. 5 XII 1942 roku umiera ks. Kanonik M. Hubner. W przeddzień jego śmierci odbyło się nabożeństwo przeznaczone dla młodzieży z całej parafii, która zmuszona została do wyjazdu do Rzeszy na przymusowe roboty. Młodzież wypełniła kościół i wszyscy przystępowali do spowiedzi i komunii. Młodzież przez całe nabożeństwo płakała, żegnając się ze swym proboszczem i ze swymi stronami rodzinnymi. Niektórzy już z robót w Niemczech do Makowa nigdy nie powrócili. W kościele panowała tragiczna atmosfera. Ks, Kanonik przeżył to bardzo ciężko. Na skutek tego tragicznego wydarzenia serce ks. Kanonika nie wytrzymało. W nocy dostał rozległego wylewu i zmarł nie doczekawszy rana. Śmierć jego była tragizmem dla całej parafii. Pogrzeb zamienił się w wielką manifestację wszystkich mieszkańców parafii- którzy żegnali na milcząco swego proboszcza. Ciało księdza proboszcza zostało złożone na pobliskim cmentarzu. Była to kolejna ofiara ponurej okupacji. W roku 1943 Niemcy zrabowali dzwony kościelne.

Restauracji kościoła dokonywano w latach 1829, 1937 i 1958. Duże zasługi dla gruntownego remontu i pełnej restauracji kościoła położył ks. Prałat H. Klizner, który dokonał w roku 1957 elektryfikacji kościoła, plebani i domu parafialnego.
W tym samym roku założył centralne ogrzewanie. W 1958 roku dokonał pełnej restauracji zniszczonego zrębem czasu kościoła Ogromnym wysiłkiem odnowił całe wnętrze kościoła. Ksiądz prałat powierzył opracowanie projektu wnętrza oraz przeprowadzenie wszystkich remontów artystom plastykom z Krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. W roku 1961 nastąpiło zawieszenie nowych dzwonów "Maryja" wagi 1162 kg, "Wojciech" 545 kg, "Stanisław Kostka" 307 kg . W roku 1964 nastąpił remont elewacji kościoła. W roku 1968 pokryto stiukową wykładziną kararyjską kolumienki ołtarza głównego i pilastrów, odnowiono polichromię- W 1982 roku ks. Godlewski poszerzył cmentarz grzebalny, który pochodzi z 1808 roku, zbudował ogrodzenie z łupanego kamienia.

W 1985 roku ks. Bruno Dąbrowski dokonał remontu pokrycia dachowego. Starą już dachówkę zastąpiono blachą miedzianą. Dokonano wymiany więźby dachowej, wymieniając grube belki i krokwie. W roku 1990 dużym wysiłkiem dokonano odnowienia ołtarza głównego i stołu ołtarzowego. W roku 1991 ks. Dąbrowski odnowił wnętrze kościoła i zamalował polichromię. W roku 1998 przybył do parafii ks. Stanisław Ciąpała. Bardzo energicznie zabrał się do pracy. Remontuje obiekty sakralne i budynki parafialne. Bardzo dużym kosztem odnowił budynek i otoczenie plebanii, wyremontował kaplicę obok kościoła (dom pogrzebowy) Pokrył blachą miedzianą wieżę kościelną. Przeprowadził prace odnawiające i osuszające kościół i jego otoczenie. Pokazał, że jest dobrym gospodarzem i administratorem parafii. Archiwum Parafialne w Makowie jest dobrze prowadzone. Dokumenty kościelne są starannie uporządkowane datują się od 1723 roku, a najstarszy dokument dotyczący spraw gospodarczych pochodzi z roku 1780.

Z dokumentów przechowywanych w archiwum możemy dowiedzieć się, że obowiązki proboszcza pełnili:
1810 - 1847 ks. Maciej Dąbkowski
1847 - 1880 ks. Józef Gosk
1880 - 1918 ks. Augustyn Tatarzyn
1918 - 1942 ks. Mieczysław Hubner
1942 - 1957 ks. A. Lipski
1957 - 1973 ks. Henryk Klizner
1973 - 1976 ks. Leonard Jarosz
1976 - 1982 ks. Marian Godlewski
1982 - 1998 ks. Brunon Dąbrowski
1998 - ks. Stanisław Ciąpała

Kościół makowski będący obiektem dużej wartości historycznej, jest budowlą zabytkową wpisaną do rejestru zabytków decyzją Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków nr 207 z dnia 29 grudnia 1967 roku. Ministerstwo Kultury i Sztuki zaliczyło go do zabytków II klasy18 Również teren wokół kościoła został wpisany do rejestru zabytków 16 XI 1994 roku decyzją nr 98017 przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

Kościół w Pszczonowie p.w. św. Doroty, dziewicy i męczennicy

Pszczonów należał z dawna do dóbr stołowych Arcybiskupów gnieźnieńskich, którzy założyli tu parafię, najprawdopodobniej na początku XIV w. i zaprowadzili prawo niemieckie. Arcybiskup Jarosław ze Skotnik sprzedaje wójtostwo w 1366r. niejakiemu Tomaszowi z obowiązkiem oddawania dziesięciny miejscowemu plebanowi. Wieś zaliczała się jeszcze w XVI w. do kasztelanii łowickiej. Parafię uposażył Jakub z Sienna, arcybiskup. Kościół był pod wezwaniem W.W. Świętych i Sw. Doroty.

Kościół pszczonowski żadnego archiwum nie posiada, wszystkie akta kościelne miały być zabrane z Pszczonowa i wywiezione do Warszawy przy końcu XVIII w. przez Proboszcza pszczonowskiego i tam zaginęły, resztę zaś dowodów miała zebrać delegacja wyznaczona do urządzenia duchowieństwa łowickiego w 1866 r. Obecnie znajduje się tylko na miejscu nieco akt rozmaitej korespondencji z władzami, nie mających prawie żadnego znaczenia dla kościoła. Z aktów miejscowych można zebrać bardzo szczupłe wiadomości o parafii w Pszczonowie. W roku 1948 zostały kupione księgi, które opisują dzieje parafii. Kościół w Pszczonowie z cegły, pokryty dachówką, ma długość 59 łokci, szerokość 23, a wysokości 7.5 łokcia. Dotychczasowy kościół pszczonowski zbudowany na początku XV w. z kamienia i cegły , prawdopodobnie w stylu romańskim, okazał się za małym dla ludności tutejszej parafii i dlatego za staraniem Ks. Nowakowskiego, został powiększony i przebudowany między 1844, a 1847 rokiem, według planu budowniczego Idzikowskiego. Ściany zostały podwyższone, wewnątrz przy ścianach dano filary, na których wsparto gotyckie sklepienie. Obrazy w trzech ołtarzach namalowł p. Izydor Jabłoński. Ołtarz wielki z cementu z ozdobami gipsowymi, a posadzka z cegły wzorzysto ułożona. Następnym proboszczem w Pszczonowie był jeden z ówczesnych najwybitniejszych z okolicy, Ks.Maciej Wałłowicz, dzięki któremu w latach 1850-1865 z jego własnych kosztów została zbudowana plebania. Budynek ten w roku 1961, a później w roku 1890 został poddany częściowemu remontowi w wyniku wieloletnich zniszczeń. Także w roku 1892 roku zostały wyremontowane lub kupione nowe wszystkie naczynia, aparaty i intensylia. Ołtarz Wielki zbudowany z żelaza, cegły i cementu, suto gipsaturą zdobiony był zbudowany za czasów Ks. Józefa Woyno w latach 1869-1891. Na Wielkim Ołtarzu umieszczono dębowe tabernakulum oraz 4 figury gipsowe, a także obraz Ukrzyżowanego Pana Jezusa w ramach złoconych, który został odnowiony w roku 1930 i poświęcony przez Ks. Bp. Jerzego Modzelewskiego w roku 1964.W roku 1962 została wykonana nowa polichromia wykonana przez Witolda Ulanowskiego. W bocznych ołtarzach znajdują się obrazy: Matki Boskiej Różańcowej, Sw. Rocha, Sw.Anny, Sw. Antoniego oraz dwa obrazy na filarach: Wszystkich Świętych i Sw.Doroty. Wszystkie te obrazy namalował Izydor Jabłoński około roku 1880. Boczne ołtarze też po wielu latach musiały zostać odnowione. Zostało to wykonane w roku 1964 przez plastyka Witolda Ulanowskiego oraz Mariana Skórę. Kościół nasz posiada piękną zabytkową dzwonnicę, która niegdyś była drewniana, ale została zastąpiona nową, zbudowaną w stylu gotyckim w roku 1898. Stanowi ona ozdobę całej okolicy. W czasie I wojny światowej Niemcy skradli dwa dzwony, ale dzięki staraniom Ks. Grzegorza Zawadzkiego oraz parafian nabyto nowe.

Do parafii należą wsie: Bobiecko, Jacochów, Kalenice, Kuczków, Łagów, Pszczonów, Seligów, Uchań Dolny, Zakulin. Parafia powstała w XIII lub na początku XIV wieku, pierwotny kościół zbudowany był z drewna, uległ zniszczeniu prawdopodobnie w wyniku pożaru. Dalsze losy kościoła w Pszczonowie opowiada tablica z napisem, wmurowana w balustradzie chórowej tegoż kościoła. Kościół Pszczonowski cały murowany , jednonawowy, z filarami przy ścianach, na których spoczywa gotyckie sklepienie. Ma on 3 ołtarze, ambonę, ładną chrzcielnicę i 10 okien w pięknych gotyckich żelaznych ramach. Chór murowany wsparty na arkadach, balustrada również murowana. Kościół cały wewnątrz malowany w roku 1901, kosztem 880 rubli, przez Leonarda Zdziarskiego , złocony przez Teodora Grabowskiego ( obydwaj z Łęczycy). W roku 1937 profesor Władysław Cholewiński z Krakowa przeprowadził roboty restauracyjne i renowatorskie przy polichromii w Kościele pszczonowskim kosztem 3000 zł. Kościół stanowi obiekt zabytkowy. Do obiektów tych należy plebania, ogrodzenie cmentarza przykościelnego, grobowiec księży na cmentarzu grzebalnym oraz kilka drewnianych domów w Pszczonowie. Do zabytkowych przedmiotów należy Monstrancja, forektrony, obrazy, łódka do kadzidła. Do zabytków parafialnych należała także stara drewniana Kaplica stojąca niegdyś na terenie cmentarza, ale niestety spłonęła. Wieża kościelna - dzwonnica zbudowana w roku 1899 niestety zagrażała zawaleniem, dlatego do Pszczonowa został sprowadzony architekt Leszek Dunin. Ocenił on stan owej dzwonnicy jako bardzo zły i nakazał jej natychmiastowy remont, który został wykonany w roku 1959 przez mistrza Sztyburskiego i 4 robotników z Pszczonowa. Parafia Pszczonów przeżywała swój kryzys w latach 1904-1908. Wtedy to władzę w parafii sprawował Ks. Franciszek Marcinkowski. Za jego czasów panował marjawityzm, tym groźniejszy dla Parafii Pszczonów, iż ówczesny Wikariusz pszczonowski Ks. Paradowski przystał do sekty i usiłował całą parafię pociągnąć za sobą, jednak dzięki miłości i oddaniu Ks, Marcinkowskiego udało się nawrócić parafian i usunąć Ks. Paradowskiego.

Pałacyk łowczego

Obiekt usytuowany jest na działce nr ew.  1/1 graniczącej bezpośrednio z miastem Skierniewice. Pałacyk łowczego został wybudowany w latach 20-tych XIX wieku. Właścicielem obiektu jest Włodzimierz Flejszer. Obiekt stanowił pierwotnie element składowy kordegardy Zwierzyńca Cesarskiego koło Skierniewic. Pałacyk łowczego zamyka perspektywę ulicy Zwierzynieckiej i pierwotnie dobudowany był do bramy prowadzącej do Zwierzyńca Cesarskiego. Przed budynkiem, przy drodze prowadzącej z Makowa do Skierniewic znajdują się okazałe kasztanowce o obwodach pni ponad 2 metry.
W bryle budynku dominuje wieża obserwacyjna(strażnica) od strony zachodniej. Obiekt jest dwutraktowy, jednokondygnacyjny, bez podpiwniczenia, z poddaszem nieużytkowym. Rzut budynku oparto na kształcie litery T z ryzalitem wejściowym od północy, wspartym na ostrołukowych arkadach. Od południa do wyższej części środkowej przylega niższa część gospodarcza, adoptowana na cele mieszkalne.
Budynek jest murowany z cegły, na fundamencie ceglano- kamiennym, stropy drewniane, dach dwuspadowy o konstrukcji krokwiowej z płatwią kalenicową wspartą na słupkach.  Dach osłaniają od strony północnej oraz wschodniej ściany szczytowe zwieńczone profilowanymi attykami. W ścianach szczytowych znajdują się okrągłe okienka doświetlające poddasze Okna przyziemia oraz otwory drzwiowe-ostrołukowe, z profilowanymi opaskami; w dawnej części gospodarczej znajdują się podłużne, wąskie okienka, półkoliście zwieńczone, obecnie zamurowane, a pomieszczenie doświetlone jest oknem znajdującym się w ścianie południowej, okno to nie jest ostrołukowe. Cały obiekt okolony jest gzymsem podokapowym. Pokrycie dachowe- dachówka ceramiczna. Wieża strażnicy –murowana z cegły, z dachem kopertowym, osłoniętym krenelażem. Obiekt posiada w kalenicy rzeźbiarsko ukształtowany komin ceglany, otynkowany. Budynek wyposażony w instalacje elektryczną, ogrzewany piecowo.
Forma ochrony prawnej
Wpisy w wojewódzkim rejestrze zabytków:
Pałacyk łowczego w Makowie, nr rej.: 987/A z 1995-02-13
Pałacyk łowczego w Makowie - Ogrodzenie, nr rej.: 987/A z 1995-02-13

Pojedyncza mogiła

W lesie Zwierzynieckim znajdują się również pojedyncze mogiły z  IVw. 1945 roku.. Są to groby o znaczeniu historycznym. Najstarszy nagrobek istniejący datuje się na lata 50-te XX wieku. Jeden z  nagrobków usytuowany jest tuż przy drodze Maków- Skierniewice przed skrajem lasu. Drugi położony jest w lesie przy leśnej drodze niedaleko starej leśniczówki. Na nagrobku położonym tuż przy szosie  widnieje napis „Jan Wieczorek uczeń ze Skierniewic, zginął przez wybuch min w dniu 1.IV.1945r przeżywszy lat 16”
Na drugiej mogile z krzyżem pochowano szczątki jednego z mieszkańców  okolicznych wsi, który także zginął od wybuchu miny. W tym miejscu należy wspomnieć, że w końcu 1944 roku Niemcy zaminowali Las Zwierzyniecki i zamierzali wyprowadzić tam ludność Skierniewic w celu dokonania zbiorowego mordu.

Zbiorowa mogiła z 1944 roku

W lesie zwierzynieckim znajduje się  Zbiorowa mogiła z 1944 roku. Mogiła położona jest na południowym skraju lasu zwierzynieckiego w pobliżu drogi Maków-Mokra Lewa oraz przy mostu na rzece Zwierzynce Bezpośrednio przy mogile znajduje się krzyżówka leśnych dróg.  Jest to mogiła o znaczeniu historycznym w której pochowano rozstrzelanych  w dniu 17.IX 1944r 20 mężczyzn.
Ich nazwiska widnieją na tablicy z metalowym krzyżem:
1. Fasta  Jan
2. Grabowski Jan
3. Grabowski Józef
4. Grabowski Władysław
5. Jarczewski Józef
6. Jaworski Tadeusz
7. Karwa Zygmunt
8. Klepaczka Jan
9. Kopytek Józef
10. Łabęcki Władysław
11. Matyjaszczyk Józef
12. Pawelec Józef
13. Stefanowski Jan
14. Wysocki Władysław
Część nazwisk nie do odczytania ze względu na odpadającą farbę z tablicy.
Forma ochrony prawnej
Wpisy w wojewódzkim rejestrze zabytków:
- mogiła zbiorowa z II wojny światowej, nr rej.: 924 z 21.12.1992

Kapliczka Św. Rocha w Makowie

Kapliczka Św. Rocha w Makowie powstała w roku 1814 w miejscu pochówku ofiar zarazy cholery która przeszła przez te tereny w tym czasie. Jak głoszą miejscowe przekazy jeszcze w połowie XX wieku w okolicy kapliczki gospodarze wyorywali ludzkie szczątki. Sama figura Św. Rocha pochodzi z 1936 roku. Postać św. Rocha usytuowana została tuż obok przebiegającej drogi wiodącej do miejscowości na najwyższym wzgórku otoczonym akacjami. Święty Roch w kościele katolickim jest pokazywany z psem i uchodzi za patrona chorób zaraźliwych i patrona zwierząt. Jego atrybutami są: anioł, pies trzymający w pysku chleb, torba pielgrzyma. Wspomnienie liturgiczne w Kościele katolickim obchodzone jest 16 sierpnia.
W 2009 roku przeprowadzono renowację kapliczki Świętego Rocha.